ملانین نوعی رنگدانه شناخته شده می باشد که در زیبایی چشم، پوست و مو تاثیرگذار می باشد. بسیاری از افراد وقتی نام این ماده را می شوند، فورا تصور می نمایند قرار است پوست شان تیره شود؛ زیرا یکی از عوامل تیرگی پوست می باشد و هر چقدر مقدار آن در پوست بیشتر باشد، رنگ پوست هم تیره تر می گردد.
مقدار این ماده در بدن به عواملی از جمله ژنتیک، تغذیه و میزان قرار گرفتن در معرض نور آفتاب وابسته می باشد. حتی گفته می شود مقدار قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند روی میزان ملانین پوست فرزندانی که در آینده به دنیا می‌آیند، نیز تاثیر گذار باشد.
تاثیر وجود ملانین در بدن نه تنها ایجاد رنگدانه برای پوست، مو و چشم می باشد، بلکه حتی از پوست در برابر مضرات اشعه ماوراء بنفش خورشید نیز محافظت می نماید. افرادی که مقدار بیشتری از این ماده را در بدن داشته باشند، اگر در معرض نور مستقیم آفتاب قرار بگیرند، مقدار کمتری آسیب می بینند.
انواع ملانین در بدن
این ماده انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
اوملانین
این ماده به دو رنگ سیاه و قهوه‌ای می باشد و برای تیرگی پوست، مو و چشم کاربرد دارد. افرادی که رنگ موهای آن‌ها مشکی و قهوه‌ای می باشد، مقادیر مختلفی از اوملانین قهوه‌ای و سیاه دارند. اگر این ماده در بدن فرد نباشد، رنگ موهای او بلوند می گردد.
فئوملانین
این ماده در قسمت‌هایی از بدن از جمله نوک سینه‌ها و لب‌ها موجود می باشد و رنگ صورتی به آن ها می بخشد. البته این ماده باعث زردی و بلوندی موهای سر و رنگی شدن چشم‌ها می گردد. اگر میزان اوملانین و فئوملانین در بدن یکسان باشد، موها قرمز رنگ می‌شود.
نوروملانین
فئوملانین و اوملانین بر رنگ پوست، مو و چشم تاثیرگذارند اما نوروملانین رنگ نورون‌های مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. خوب است بدانید که کمبود این ماده با بیماری پارکینسون ارتباط تنگاتنگی دارد.
ملانین چطور در بدن تولید می‌شود؟
این ماده در بدن توسط سلول‌هایی به نام «ملانوسیت» تولید می گردد که در سراسر بدن پراکنده می باشند و اندمک‌هایی به نام «ملانوزوم» را تولید می نمایند. ملانوزوم محلی برای سنتز فئوملانین و اوملانین می باشد که به سلول‌های مختلفی تقسیم می شوند.
مقدار تولید ملانین در بدن در درجه اول به ژنتیک وابسته می باشد. در واقع رنگ پوست، چشم و موها را از والدین به ارث می‌برید و این موضوع نشانه مقدار مشخصی از ملانین می باشد که در بدن آن‌ها و شما به یک اندازه وجود دارد.
این ماده در ملانوسیت ها تولید می گردد که در نواحی مختلف بدن از جمله موها، درونی‌ترین لایه‌های پوست، مردمک و عنبیه، مناطقی از مغز، غده فوق کلیوی و بخش هایی از گوش داخلی قرار دارند.
عوامل تاثیرگذار بر سطح ملانین بدن
علاوه بر ژنتیک که مهم‌ترین عامل تاثیرگذار روی رنگ پوست، چشم و موها می باشد، عوامل دیگری هم بر میزان ملانین در بدن تاثیر دارند که برخی از آن ها عبارتند از:
التهابات در بدن
میزان ترشح هورمون‌ها
سن
میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید و اشعه UV
تغذیه
اختلالات رنگدانه پوست
بعضی از مواد غذایی مثل ویتامین E سبب افزایش میزان آن در بدن می گردد. در حالی که ویتامین C میزان آن را در بدن کاهش می دهد. برای مثال اگر وازلین را که حاوی مقادیر زیادی ویتامین E می باشد، روی پوست بزنید و در مقابل نور آفتاب هم قرار بگیرید، پوست شما خیلی زود تیره می گردد که نشانه افزایش ملانین می باشد. اما اگر مقداری آب لیموترش (حاوی ویتامین C) را روی پوست بزنید، پوست شما روشن‌تر می شود.
فواید ملانین برای بدن چیست؟
اگر رنگ پوست و چشم‌های شما تیره می باشد و فکر می‌کنید بهتر است ملانین بدنتان کمتر گردد، باید بدانید که سخت در اشتباه می باشید. اگرچه این ماده رنگ پوست، چشم و موها را تیره می نماید، اما نقش بیولوژیکی مهمی در حفاظت از شما در برابر آسیب های نور خورشید دارد.
مهم‌ترین فایده این ماده برای بدن، محافظت از سلول‌های اپیدرم یا لایه بیرونی پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش می باشد. این محافظ همه اشکال مضر اشعه UV (UVC، UVB و UVA) و همچنین نور آبی را پوشش می‌دهد. این کار را با جذب اشعه قبل از اینکه به DNA حساس سلول‌های پوست آسیب برساند، انجام می دهد.
همچنین وجود این ماده فعالیت آنتی اکسیدان‌ها را با از بین بردن گونه های فعال اکسیژن تولید می گردد از طریق اشعه UV بالا می برد. ملانین بدون دخالت ترکیبات محافظ مانند آنتی اکسیدان، استرس اکسیداتیو را که سبب آسیب سلولی می گردد، از بین می برد.
از نظر برخی از محققان، فواید دیگر این ماده، محافظت از کبد، روده‌ها و حتی سیستم ایمنی بدن می باشد. البته تحقیقات در این مورد تکمیل نشده؛ اما به صورت کلی تولید رنگدانه و محافظت از پوست در برابر اشعه مضر آفتاب دو مزیت اصلی ملانین برای سلامت بدن می باشد.
فواید ملانین برای کلاژن‌سازی پوست
کلاژن چیست؟ نوعی پروتئین می باشد که حدود یک چهارم از بدن انسان را تشکیل می‌دهد و در پوست، استخوان‌ها، غضروف، رباط‌ها و تاندون‌ها وجود دارد. این ماده در درم (لایه داخلی پوست) به مقدار زیادی موجود می باشد و فیبرهای آن سبب حالت کشسانی پوست می شود؛ به طوری که از چین و چروک در پوست جلوگیری می نماید .
افزایش سن، مصرف دخانیات، آلودگی، تغذیه نامناسب و قرار گرفتن در معرض نور آفتاب سبب از بین رفتن کلاژن پوست می گردد. در نتیجه پیری زودرس پوست را به دنبال دارد. اگر مقدار ملانین پوست به اندازه کافی باشد، با قرارگیری در معرض نور آفتاب، به پروتئین کلاژن هیچ آسیبی نمی رساند و کلاژن سازی در پوست متوقف نمی گردد.
اگر هورمون‌هایی همانند استروژن در بدن کاهش یابد، کلاژن سازی هم دیگر انجام نمی گردد. این مشکل در زنانی که وارد دوره یائسگی می شوند، وجود دارد. این اتفاق سبب شکسته شدن سلول‌های کلاژن در بدن می گردد و پیری و چین و چروک پوست را به دنبال دارد.
به صورت کلی کلاژن و ملانین هر دو از پوست در برابر آسیب‌ها محافظت می نماید. وجود این دو ماده برای زیبایی و جوانی پوست لازم می باشد. اگر رنگدانه‌های پوست شما کم است و پوست سفید رنگ دارید، نشان کمبود ملانین در بدن می باشد. در این مواقع برای جلوگیری از روند پیری پوست، باید از قرص کلاژن ساز استفاده نمایید.
